تاریخ انتشار : پنج شنبه ,۱۶ اردیبهشت , ۱۴۰۰محققان در پژوهش با عنوان «بررسی تاثیر فناوری نانو در کاهش آلودگی هوا و محیط زیست» آورده‌اند، نانو حسگرها یکی از این تکنولوژی‌های مدرن هستند که قادر به شناسایی و ارائه پاسخ به محرک‌های فیزیکی در مقیاس یک نانومتر هستند. در این پژوهش که توسط دو عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد فلاورجان انجام شده نشان می‌دهد، حسگرها از نوع نانوتیوب‌های تک لایه‌ای، به ضخامت یک نانومتر توانایی جذب مولکول‌های گازی سمی را دارند، آن‌ها همچنین قادرند به شناسایی تعدادی از مولکول‌های گازی مهلک در محیط بپردازند. این در حالی است که هشدار دهنده‌های موجود در صنعت اغلب بسیار دیر موفق به شناسایی گازهای نشتی می‌شوند.
محققان می‌گویند، در حال حاضر، می‌توان موارد متعددی از کاربرد مواد نانوساختاری در حفظ محیط زیست، از قبیل نانو فیلترها برای تصفیه پساب‌های صنعتی، نانوپودرها برای تصفیه گازهای آلاینده خروجی از خودروها و واحدهای صنعتی و نانولوله‌ها برای ذخیره‌سازی سوخت کاملا تمیز هیدروژن را برشمرد. تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم فناوری نانو بر محیط زیست و آلودگی هوا، از جنبه‌های مختلف قابل بررسی است. دورنمای استفاده از این فناوری نوین بسیار گسترده است.
امروزه در دنیا از نانوتکنولوژی به عنوان یک تکنولوژی کلیدی و تاثیرگذار بر علم، تکنولوژی و صنعت یاد می‌شود. فناوری نانو از دانش‌ها و فناوری‌های گوناگونی مانند فیزیک، شیمی، بیولوژی و مهندسی بهره می‌گیرد. علی‌رغم اینکه فناوری نانو تاکنون در زمینه محیط زیست کاربرد صنعتی نداشته است، اما بسیاری معتقدند که این فناوری می‌تواند راه‌های جدیدی برای بهبود و ارتقای فناوری‌های زیست محیطی ارائه کند.
چند کاربرد از فناوری نانو در کاهش آلودگی هوا و محیط زیست
در تحقیقات دانشمندان همیشه طبیعت نقش الهام‌دهنده‌ای داشته است. اکثر سیستم‌های زیستی موجود در طبیعت در ابعاد نانو هستند. با به کارگرفتن اصول زیستی حاکم بر این ساختارها دانشمندان می‌توانند تحت شرایط آزمایشگاهی با استفاده از اصول فیزیک، شیمی، مهندسی و فناوری نانو به سنتز، تعیین ویژگی و ساخت مولکول‌ها و وسایل زیستی در حد نانو بپردازند. به کارگیری این واقعیات منجر به ظهور فناوری جدید نانو زیست فناوری شده است. بعضی از مهم‌ترین کاربردهای علمی شناخته شده فناوری نانو در زمینه محیط زیست و آلودگی هوا نانوحسگرها، نانو فیلترها و کاتالیزورهای زیست محیطی هستند.
فناوری نانو یک حوزه در حال رشد و گسترش است. اما همراه با این گسترش و خلق فرصت‌های نو برای ایجاد صنایع، کاربردها و محصولات جدید ممکن است اثرات زیان‌آوری را بر سلامت انسان و محیط زیست تحمیل کند. در مقیاس نانو، خصوصیات مواد دستخوش تغییرات بسیاری می‌شود. به تبع این تغییرات، پیش‌بینی، شناسایی، ارزیابی و کنترل ریسک‌های بهداشتی، ایمنی و زیست محیطی ناشی از نانو مواد نیز با چالش مواجه می‌شود.
نانوذرات، به دلیل اندازه کوچک و سطح زیاد، واکنش پذیری بسیار زیادی از خود نشان می‌دهند. همین خصوصیت سبب می‌شود تا نسبت به ذرات درشت‌تر ریسک حریق و انفجار بیشتری ایجاد کند. سال‌هاست که از نانوذرات مهندسی شده و مواد متخلخل نوساختار، به عنوان کاتالیست، برای افزایش سرعت واکنش‌ها یا کاهش دمای لازم برای واکنش گازها و مایعات به شکل موثری استفاده می‌شود. بسته به ترکیب و ساختار آن‌ها، تعدادی از نانو مواد ممکن است باعث واکنش‌های کاتالیستی اولیه و افزایش خطر آتش گرفتن و انفجار شوند که تنها با توجه به ترکیب شیمیایی آن‌ها قابل پیش‌بینی نیست.
پژوهشگران می‌گویند، نانوذرات، به علت داشتن سطح وسیع ویژه، ممکن است در زمان استفاده دارای الکتریسیته ساکن زیادی شوند، به طوری که با پخش شدن در هوا ابر قابل انفجاری را تشکیل داده و می‌توانند خود به خود مشتعل شوند. مانند نانوپودر آهن، بنابراین ضروری است کلیه مسئولان و مدیران محیط‌های کاری نانو، پس از انجام ارزیابی‌های لازم، جهت کنترل ریسک‌های بهداشتی و ایمنی نانو مواد، اقدام‌های لازم را به عمل آورند. استانداردهایی برای اینکه فناوری نانو بتواند به ایجاد کنترل‌های اختصاصی و در نتیجه حفظ سلامتی و ایمنی کارکنان و محیط زیست در محیط‌های کاری نانو کمک کند، ایجاد شده است.
این استانداردها در کلیه محیط‌های کاری نانو کاربرد داشته، می‌تواند توسط مدیران، متخصصان و کارکنان این محیط‌ها با هدف ایجاد محیط کار سالم، حفظ سلامت کارکنان، آموزش کارکنان، تهیه آئین‌نامه‌های کار اختصاصی و تهیه تجهیزات و امکانات ایمنی مورد نیاز به کار گرفته شود. با توجه به اینکه در سال‌های اخیر، ایران در حال اوج‌گیری در زمینه پژوهش‌های نانو است، عقلانی به نظر می‌رسد که در سمت و سوی برنامه‌های کلان آب در کشور از فن آوری نانو به عنوان یک پشتیبان قوی استفاده شود.
بر اساس این پژوهش، آنچه از توانمندی‌های فن‌آوری نانو ارائه شد به این معنی است که می‌توان از این پژوهش‌ها برای حفظ محیط زیست در آینده‌ای نه چندان دور استفاده کرد و در کنار استفاده از منابع طبیعی با کمک فن‌آوری‌های پیشرفته بتوان به تعاملی پایدار با طبیعت رسید. با اینکه نقش نانوتکنولوژی در همه ابعاد انکار ناپذیر است اما جنبه دیگر این توانمندی، خطرات احتمالی مرتبط با استفاده از محصولات فناوری نانو است.
باید آیین‌نامه‌هایی جهت انجام ایمن و سالم استفاده از محصولات نانو تهیه و تدوین شود تا بر اساس آن بتوان کنترل و نظارت بر کلیه فعالیت‌های نانوتکنولوژی را اعمال کرد. در واقع دولت‌ها موظفند علاوه بر تدوین استراتژی ملی و تصویب چارچوب سازمانی برای نانو تکنولوژی، شرایط قانونی تحقیق و توسعه را مشخص کنند. از این رو پیشنهاد می‌شود یکی از این زیرساخت‌های قانونی، قانون ایمنی نانو باشد. در واقع ایمنی نانو به سیاست‌ها و روش‌های اتخاذ شده جهت اطمینان از کاربرد بی‌خطر محصولات نانو از نظر محیط زیست و سلامت انسان اطلاق می‌شود. از این رو تدوین این سیاست‌ها و قوانین امری ضروری به نظر می‌رسد.
این پژوهش در سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی ارائه شد.
