مهندسین مشاور پیشگامان بهبود کیفیت توس

 

 

ریسک

در تعریف عام، احتمالی است که یک کنش یا کنش‌وری (یا بی‌کنشی) مشخص منجر به زیان یا بروندادها و پیامدهای ناخوشایند و ناخواسته گردد. تقریبا همه کوشش‌های بشری دربردارنده درجاتی از ریسک است، با این همه برخی از آنها ریسک‌های بیشتری را به همراه دارند.

ریسک در مهندسی HSE به احتمال بوجود آمدن آسیب و صدمه از یک خطر معین، می گویند. در واقع به شانس یا احتمال اینکه کسی از خطر آسیب ببیند یا محیط زیست و اموالی دچار صدمه گردد، ریسک اطلاق می‌شود.

 ارزیابی ریسک

به فرایند کلی برآورد نمودن میزان ریسک و تصمیم گیری در خصوص قابل تحمل بودن ریسک، ارزیابی ریسک گفته می شود.

انواع روشهای ارزیابی ریسک:

روش  (PHA  (Preliminary Hazard Analysis

هدف این روش، شناسایی مناطق بحرانی در سیستم ،شناسایی نسبی خطرها و توجه به معیارهای طراحی ایمن است.در واقع این روش شناسایی خطرات اولیه میباشد که در آن از تجارب کامل ایمنی موجود استفاده شده است.

مزایا ی این روش عبارتست از:

-گزارشی از خطرات مهم سیستم وریسکهای متناظر آنها فراهم می کند .

-یک ارزیابی منطقی از نقاط ضعف سیستم درزمان مناسبی که اجازه کاهش ریسک در طراحی وجود دارد ارائه می دهد.

-یک تشریح ویک بازنگری نسبتا سریع از مهمترین ریسکهای مربوط به سیستم فراهم میکند .

و از محدویتها و معایب آن :

 PHA قادر به ارزیابی خطرات ترکیبی یا نحوه بروز خطای همزمان نمی باشد بنابر این ممکن است یک نتیجه گیری غلط به صورت قبول ریسک کل سیستم به دلیل قابل قبول بودن ریسک خطر تک تک عناصر گرفته می شود.

 اگر اهداف یا فازهای عملیاتی نامناسب یا ناکافی انتخاب شود ارزیابی دچار خطا خواهد شد از طرف دیگر اگر اهداف یا فازهای زیادی انتخاب شود ، سطح فعالیتها گسترده وهزینه بر خواهد شد.

روش HAZOP

این روش کیفی بوده و برای شناسایی ریسکهای بسیار خطرناک به کار میرود و همچنین از تیمی متخصص در همه علوم بهره گرفته میشود.
این روش برای سیستم های پیچیده مناسب بوده و سخت افزار سیستم را به گونه ای جامع بررسی مینماید نتایج حاصل نیز بسیار مفصل و دقیق هستند.

مزایای این روش عبارتست از:

-یک روش سخت افزاری جامع وفراگیر می باشد

-برای سیستمهای پیچیده خوب جواب می دهد

 -نتایج دقیق فراهم می کند

و معایب آن:

-وقت گیر وزمانبر

-هزینه اجرای آن زیاد است

-روش خسته کننده ویکنواختی می باشد

-عیبهای چندگانه وچند مرحله ای  مورد بررسی قرار نمی گیرد

روش  چه میشود اگر   ( WHAT IF METOD)

در این روش با پرسش نتایج حاصل از وقوع یک رویداد مشخص ریسکها شناسایی شده و روش های کنترل پیشنهاد میگردد.
مزایای این روش به شرح زیر است:

-توان ارائۀ ارزیابی های کیفی بالاتر از آنچه که اکنون موجود می باشد.

-حفظ و حتی مبادلۀ دانش تخصصی در خصوص مکانیسم های شکست و آسیب پذیری را امکان پذیر می سازد.

-ابزار مورد نظر جهت تحقق این روش در ارزیابی در حال تکامل است.

و از معایب این  روش:

-تکنیک فوق الذکر صرفاً به کارگیری پرسنل آشنا به سخت افزار را می طلبد.

 -حمایت اتوماسیون برای این روش یک ضرورت است.

روش آنالیز خطر و تاثیرات آن       FMEA

-متدولوژی یا روشی است سیستماتیک که به دلایل زیر به کار می رود:

-شناسایی و اولویت بندی حالات بالقوه خرابی در یک سیستم، محصول، فرایندو یا سرویس

-تعریف و اجرای اقداماتی به منظور حذف و یا کاهش میزان وقوع حالات بالقوه خرابی

-ثبت نتایج تحلیل های انجام شده به منظور فراهم کردن مرجعی کامل برای حل مشکلات در آینده

چه وقت استفاده می کنیم:

فوایداجرای FMEA:

-بهبود کیفیت، افزایش درجه اطمینان کالا و ایمنی محصولاتی که تولید خواهند داشت .

-کاهش زمان معرفی محصول به بازار.دیر رفتن محصول به بازار معمولا ناشی از بروز مسائل و مشکلاتی در مراحل نهایی طراحی و یا مراحل اولیه تولید است .اجرای FMEAبا شناسایی چنین مشکلاتی در مراحل آغازین کار از وقوع آنها جلوگیری میکند .

-نیاز به تغییرات ضروری در فرایند و یا محصول در زمان تولید انبوه کاهش می یابد .

-بهبود تصویر سازمان در نظر مشتری، چرا که مشتری عیوب کمتری را تجربه می کندو موجب افزایش رقابت پذیری سازمان در بازار می شود .

-کاهش هزینه های مرتبط با محصولات خراب و یا نامنطبق .

-رواج فرهنگ کارتیمی در درون سازمان .

ارزیابی درخت خطا FTA
در این روش یک وضعیت نامطلوب یا بحرانی در نظر گرفته شده سپس با توجه به محیط و عملکرد سیستم همه راه هایی که میتوانند سبب بروز آن وضعیت ناخواسته و نامطلوب شوند جستجو میگردد. در واقع درخت خطا یک مدل تصویری از خطا را فراهم میآورد.FTA یک مدل کیفی است که میتوان آنرا به شکل کمی اجرا نمود.

مزایا :

-ارزیابی احتمالات ترکیبات مختلف خطاها وعیوب داخل یک سیستم پیچیده را ممکن می سازد

-نقاط منفرد وخطاهای باعلل مشترک قابل شناسایی وارزیابی می گردد.

-ابزاری مفید برای شناسایی ریشه علتهای نقص تجهیزات می باشد.

-این اجازه را فراهم می آورد که تمرکز و توجه در یک زمان معطوف به یک نقص سیستم باشد.

معایب:

-اگرخطاها با علل مشترک شناسایی نگردند درخت خطا دقیق نخواهد بود

-در هربار فقط یک رویداد نامطلوب در سطح سیستم آنالیز می شود بنابراین برای آنالیز ایمنی یک سیستم به انجام آنالیزهای درخت خطای متعدد نیاز می باشد

– انجام ارزیابی دقیق ممکن است به منابع وزمان قابل توجهی نیاز مند باشد

روش ارزیابی ریسک کنت مولبایر

مدل ارزیابی ریسک کنت مجموعه ای از قوانین و الگوریتم هایی است که ارتباط بین داده های جمع اوری شده و خطراتی که خط لوله را تهدید می نماید، بیان می کند. این روش از پنج فاز کلی تشکیل شده است که عبارتند از:

شاخص عوامل آسیب رسان ثانویه

شاخص خوردگی

شاخص طراحی

شاخص بهره برداری نادرست

فاکتور نشت

مزایای این روش به شرح زیر است:

-پاسخ سریعی را ارائه می نماید

-تحلیلی کم هزینه است

-جامع و فراگیر می باشد

-به عنوان یک ابزار حمایتی در تصمیم گیری ها جهت مدل تخصیص منابع عمل می کند.

-ارزشها با مقادیر را در زمان تعدیل ریسک تعیین کرده و مقرر می نماید.

-طیف وسیعی از اطلاعات را می توان در این روش لحاظ نمود.

ارزیابی خطرات نرم افزار SWHA

این روش خطاهای نرم افزاری را بررسی می نماید شامل:
خطاهای برنامه نویسان
خطاهای خصوصیات نادرست نرم افزار ناشی از عدم درک کامل سیستم از عملکرد آن

ارزیابی ریسک زیر سیستم (SSHA(Sub System Hazard Analysis

برای شناسایی خطرات ناشی از طراحی سیستم های بزرگ انجام میگردد.
خطاها ،نقص ها و تجهیزات ،نرم افزارها و خطاهای انسانی به صورت جداگانه یا همراه همدیگر بررسی میشوند.
معمولا این روش با توجه به پیچیدگی زیر سیستم توسط سازنده وسیله مذکور صورت میگرد.

ارزیابی ریسک به روش(SHA  (System Hazard Analysis 

این روش وضعیت ایمنی کل سیستم را ارزیابی میکند و خروجی و نتایج روش SSHA را جمع بندی میکند.
این روش در واقع ارتباط زیر سیستم ها را از لحاظ موارد ذیل بررسی مینماید.

میزان انطباق با معیارهای ایمنی
مجموعه ای از رویداد های خطرناک که سبب نقص میشود
روش SHA در برگیرنده خطرات کشف شده در SSHA ونیز توصیف این خطرات خواهد بود

 روش O&SHA

بر خلاف اغلب روشها این روش با هدف شناسایی و ارزیابی خطرات محیط ،کارکنان، و روشهای انجام کار و تجهیزات به کار گرفته شده در سراسر عملکرد سیستم را بررسی می نماید. روش O&SHA خطرات ناشی از انجام فعالیت ها یا وظائف افراد را شناسایی ،ثبت و ارزیابی مینماید.

غفلت مدیریت و درخت ریسکMORT
این روش دو مفهوم را موردبررسی قرار میدهد که عبارتند از:
ریسکهای پذیرفته شده و سهل انگاری (غفلت)

روش Aden.S.L.J.Heat
یک فرم ساده با توجه به احتمال خطر و شدت خطر.

روش Kroner 
شامل درجه بندی ریسک برای خطرات معین با ضرب شدت در تکرار خطر

روش William Fine
در این روش ریسک را تابعی از احتمال وقوع خطر ،پیامد ناشی از آن ومیزان تماس با خطرمیداندوپارامترهای اقتصادی نیز در آن آورده می شود

روش M.Toak
برای ارزیابی ریسک از دو عامل شدت آسیب ، احتمال آسیب استفاده میشود

روش Robert N.Anderso n
ارزیابی ریسک را بر اساس دو عنصر اولیه ریسک یعنی شدت آسیب واحتمال وقوع یک خطر بنا نهاده است که احتمال وقوع خطر بر اساس میزان تماس با خطر ،تعداد افرادیکه با خطر مواجهند،فاکتورهای محیطی وقابلیت اعتماد عملکرد ایمنی تعیین مینماید

روش یا الگوی سازمان HSE انگلستان
این روش شامل پنج مرحله است:
۱- شناسایی خطرات
۲- چه کسی وچگونه ممکن است آسیب ببیند
۳- ارزیابی ریسک ناشی از خطر
۴- ثبت یافته ها
۵- بازنگری ارزیابی

روش Rolin Geronsin
این روش نیز ارزیابی ریسک را فرآیند برآورد احتمال وقوع یک رویداد واهمیت یا شدت اثرات زیان آور آن در نظر میگیرند.

روش Sue cox وRobin Tait
ارزیابی ریسک را در دوبخش تجزیه تحلیل ریسک وارزشیابی ریسک در نظر میگیرند که ماتریس ارزیابی ریسک بر اساس پیامدو احتمال وقوع خطر استوار است.

روش Nick w.hurst
این روش ارزیابی ریسک را در قالب برآورد ریسک وارزشیابی ریسک مورد مطالعه قرار میدهد بطوریه در برآورد ریسک، بزرگی ریسک ودر ارزشیابی ، میزان اهمیت ریسک تعیین میشود.

روش Milery w.merkhofer,Vinceent T.Covello
فرآیند ارزیابی ریسک شامل ارزیابی آزاد سازی (عوامل ریسک)ارزیابی تماس ،ارزیابی پیامد وبرآورد ریسک میدانند.

روش Lars Harms  Ringdahl
ارزیابی ریسک را تابعی از احتمال وقوع حادثه و پیامد ناشی از آن در نظر میگیرد وآنرا به صورت سه دسته ارزیابی غیر رسمی ، ارزیابی کیفی وارزیابی کمی تقسیم بندی میکند