مهندسین مشاور پیشگامان بهبود کیفیت توس

تعریف ایمنی:
برای ایمنی تعریف های زیادی ارائه شده است که در این قسمت چند نمونه بیان می گردد. (HAZARD) یعنی درجه فرار از خطر یا میزان درجه دور بودن از خطر (SAFETY) ایمنی ایمنی یعنی در امان بودن از ریسک غیر قابل قبول یک خطر ایمنی یعنی حفظ وحراست در مقابل حوادث ایمنی کامل یعنی مصونیت در برابر هر نوع آسیب،جراحت ونابودی که با توجه به تغییر پذیری ذاتی انسان وغیر قابل پیش بینی بودن کامل اعمال ورفتار او وهمچنین علل دیگر به نظر می رسد که هیچگاه ایمنی صد در صد حتی برای یک دوره کوتاه مدت نیز وجود نداشته باشد به همین علت کارشناسان امر معمولا به جای کلمه ایمنی از اصطلاحاتی نظیر پیشرفت ایمنی،ارتقاء ایمنی و ایمن تر وغیره استفاده می کنند.
ایمنی در صنعت:
مجموعه قوانین ودستورالعمل های که به منظور کاهش صدمات جانی وخسارات مالی وضع می گردد. البته این قوانین ودستورالعمل ها در هر صنعت ،با توجه به مسائل خاص همان صنعت وضع می گردند و
ممکن است یک قانون در صنعتی بسیار مهم وکلیدی باشد ودر صنعتی دیگر از اهمیت قابل توجه ای برخوردار نباشد و یا با اصلاحاتی قابل استفاده باشد .

اهداف ایمنی:
-۱ حفظ وحراست از نیروی انسانی در مقابل حوادث
-۲ حفظ تأسیسات از خسارات آتش سوزی،انفجار وتخریب
-۳ بالا بردن سطح تولید
-۴ بالا بردن کیفیت محصولات تولیدی
-۵ جلوگیری از اتلاف وقت کارکنان
-۶ تهیه دستورالعمل های ایمنی هنگام کار
-۷ تأمین سلامت وبهداشت کارکنان از عوامل زیان آور محیط کار که موجب حادثه وبیماریهای ناشی از کار می شود
-۸ تأمین وسائل حفاظت فردی مناسب برای کارکنان
-۹ نظارت بر حسن انجام کار
-۱۰ نظارت بر چگونگی کاربرد وسائل حفاظت فردی که در اختیار کارکنان قرار گرفته است
-۱۱ تهیه امکانات آموزشی سمعی وبصری جهت بالا بردن سطح دانش ایمنی کارکنان
-۱۲ رسیدگی به حوادث ،تجزیه وتحلیل آنها وصدور دستورالعمل برای جلوگیری از حوادث مشابه
حادثه:
تعریف حادثه:
از نظر لغوی حادثه به معنای رویداد،واقعه ویا پیشامد نوشته شده وبیشتر منظور ،عمل ویا اتفاق ناخوشایند وخارج از نظم می باشد که ممکن است خسارات مالی ویا جانی در بر داشته باشد. بنا بر عقیده برخی،حادثه اتفاقی است پیش بینی نشده وناگهانی که بدون مداخله خود شخص ،وبر اثر یک نیروی خارجی به وجود می آید ویا به عبارت دیگر آنچه انسان را از مسیر زندگی طبیعی منحرف سازد وبرای او ایجاد ناراحتی های جسمی وروانی و خسارات مالی نماید،حادثه نامیده می شود. حادثه عبارتست از رویدادی که بطور تصادفی و بنا به عللی ناشناخته و غیرقابل پیشگیری رخ می دهد. حادثه واقعه ای غیر منتظره یا پیش بینی نشده که می تواند در تمام موقعیتهای زندگی رخ دهد. حادثه عبارتست از رویدادی کنترل نشده، غیرعمدی و پیش بینی نشده که بدون برنامه قبلی رخ می دهد و سبب وقوع صدمه یا آسیب می شود

جامعترین تعریف حادثه:
واقعه برنامه ریزی نشده وبعضا صدمه آفرین یا خسارت رسان که انجام، پیشرفت یا ادامه طبیعی یک فعالیت یا کار را مختل می سازد وهمواره در اثر یک عمل یا کار یا کار ناایمن، شرایط ناایمن ویا
ترکیبی از آن دو به وقوع می پیوندد.

حادثه ناشی از کار:
حادثه ناشی از کار عبارتست از رویدادی غیر منتظره که در هنگام کار روی می دهد و جریان عادی کار را متوقف می سازد. حادثه ممکن است دارای پیامدهای جسمی و روانی برای کارکنان و خسارات
اقتصادی برای سازمان باشد. دریک مفهوم وسیع حوادث ناشی از کار کلیه حوادثی را که در ضمن کار و نیز در حین رفت و آمد به محل کار به وقوع می پیوندد در برمی گیرد و برای اینکه حادثه ناشی از کار تلقی شود باید هم در حین انجام وظیفه رخ دهد و هم به سبب انجام وظیفه رخ دهد. سازمان تأمین اجتماعی حادثه حین انجام وظیفه را در یکی از حالات زیر می داند:

الف: در کارگاه یا مؤسسات وابسته و محوطه آن مشغول خدمت باشد.
ب: بدستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه مأمور انجام وظیفه باشد. این مأموریت باید در ارتباط با کارگاه و وظایف قانونی وی و مقررات و عرف کار منطبق باشد.
ج: حوادثی که هنگام رفت وآمد از منزل به کارگاه و بالعکس رخ می دهد مشروط بر آنکه در اوقات متعارف کار رخ دهد.
د: حوادثی که در اوقات مراجعه به درمانگاه رخ می دهد مشروط بر آنکه مبدأ حرکت کارگاه بوده و در زمان و مسیر متعارف رخ دهد.
ه: حوادث مربوط به نجات سایرین و مساعدت به آنان که در ارتباط با کارگاه رخ می دهد.
برای احراز اینکه حادثه به سبب انجام وظیفه رخ می دهد باید بین حادثه و انجام وظیفه رابطه وجود داشته باشد.

تقسیم بندی آسیب ها:
آسیبهای وارده به کارکنان را می توان به شرح زیر تقسیم بندی کرد.
آسیب ها
غیر ناشی از کار ناشی از کار
آسیبهای عمدی
غیر آماری آماری
حین ورزش جزیی بدون تلف شدن وقت کلی ناتوان کننده
رفت وآمد جزیی با تلف شدن وقت از کار افتادن موقت
استراحت از کار افتادگی دائم
غذا خوردن منجر به نقص عضو
منجر به مرگ
بیماریهای ناشی از کار
آسیب های غیر ناشی از کار:
کلیه آسیبهایی که در اثر وقوع حوادث خارج از ساعت کار یا در ایام تعطیل برای کارکنان رخ می دهد (در صورتی که مشغول انجام وظیفه برای شرکت نباشد) آسیبهای غیر ناشی از کار محسوب می شوند
آسیب های ناشی از کار(آماری): آسیب هایی که در مدت قرداد بین شرکت وکارکنان برای انجام کار در شبانه روز(با در نظر گرفتن آئین نامه سازمان مربوطه)حین انجام وظیفه ویا به سبب آن به کارکنان وارد آید.بیماریهای حاد یا مزمن ومرگ ناشی از کار به تشخیص پزشک معتمد سازمان جزء آسیبهای ناشی از کار بشمار می آیند.

آسیب های ناشی از کار(غیرآماری):
آسیب هایی حین رفت وآمدبه منزل ومحل کار ،ساعات صرف نهار،حین ورزش(که از طرف شرکت ترتیب داده شده است)استراحت های داده شده حین کار که بنحوی با انجام وظیفه ارتباط داشته باشد
ناشی از کار محسوب ولی در آمار حوادث منظور نمی گردد.
آسیب های جزئی:
به آسیب هایی اطلاق می شود که با کمک های اولیه بتوان آنها را مداوا نمود وکارکنان را در روز حادثه یا روز بعد به کار مقرر یا مناسب تر عودت داد.
آسیب های نا توان کننده:
آسیب هایی هستند که در نتیجه آن کارکنان قادر نباشند وظایف مقرره را بنا به تشخیص مقامات بهداری انجام داده وعلاوه بر روز حادثه یک یا چند روز دیگر نیز از کار معاف گردند.
آسیب های بدنی عمدی:
آسیب هایی هستند که شخص حین انجام وظیفه عمد ا به خود وارد آورد این آسیب هاجزء آسیب های ناشی از کار محسوب می شوند.

در یک طبقه بندی حوادث به دو بخش تقسیم می شوند:
-۱ حوادث طبیعی مانند سیل ،طوفان،زلزله وعوامل جوی
-۲ حوادث غیر طبیعی مانند آتش سوزی،تصادف،انفجار،بمباران،حوادث گوناگون صنعتی وبیماریهای ناشی از کار
طبفه بندی حوادث :
حوادث اتفاق افتاده در محیطهای کاری به چهار گروه تقسیم می شوند:
-۱ حوادث جزئی یعنی حوادثی که طی آنها یک یا چند نفر به طور سطحی زخمی می شوند. شامل حوادثی است که منجر به زخمهای جزئی مانند بریدگیها،رگ برگ شدن ویا شکستگی استخوانهای
کوچک مانند شکستگی انگشتان دست وپا ویا ضربه های جزئی پشت وکمر می شوند.

-۲ حوادث جدی یا حواد ثی که شخص مصدوم تحت بیهوشی قرار می گیرد ویا شکستگی استخوان در بر دارد.در این گونه حوادث قربانی دچار شکستگی استخوانهای عمده بدن، ضربه ای عمده به جمجمه ویا
صدمات نسبتا بزرگ به اعضای دیگر بدن می شود ودر اثرآنها مدت قابل ملاحظه ای را از محل کار خود غایب باشد.
-۳ حوادث مرگبار:یعنی حوادثی که در آنها بیش از پنج نفر کشته یابه طور جدی زخمی می شوند
-۴ شبه حادثه:مواقعی است که اتفاقاتی رخ می دهند که بالقوه خطرناکند ولی در آنها کسی صدمه نمی بیند.به عنوان مثال،ریزش سقف در جلوی یک کارگر معدن
شبه حادثه یک رویداد برنامه ریزی نشده که همه شرایط بروز حادثه را داشته ولی بر اثر خوش شانسی (ونه طراحی) بدون زیان پایان گرفته است.
معمولا آمارشبه حوادث را نگهداری نمی کنند،علت آن است که در آنها کسی مجروح نمی شود ومعمولا گزارشی هم درباره آنها نمی نویسند ولی بدون شک تعداد آنها با تعداد کل حوادثی که در محیط کار اتفاق
می افتد ارتباط مستقیم دارد.از آنجا که در این گونه وقایع،کارگران فقط به دلیل خوش شانسی مصدوم نمی شوند،لذا در مورد اینگونه وقایع،دقیقا باید همان بررسیها وتحلیل هایی انجام گیرد که در مورد حوادث انجام می شود. در این وقایع باید دلیل اصلی آنها ریشه یابی شود واز تکرار آنها جلوگیری بعمل ذآید زیرا در مرتبه بعدی شاید کسی مجروح شود ویا جانش را از دست بدهد.

انواع حادثه
می حوادثی که مستقیماً سبب آسیب دیدگی شود در کنفرانس جهانی ۱۹۶۲ بشرح زیر احصاء شده است:
۱ – سقوط اشخاص
۲ – سقوط اشیاء
۳ – راه یافتن و تصادم یا اشیاء
۴ – گیرکردن و قرارگرفتن بین اشیاء
۵ – کارهای سنگین و تلاش بیش از حد
۶ – برخورد یا ارتباط با حوادث غیر متعارف
-۷ گرفتگی برق
۸- برخورد یا ارتباط با مواد یا پرتوهای زیان آور
۹- سایر انواع حوادث

عوامل ایجاد حادثه:
لف :(Un Safe Acts) ا :رفتار ناایمن
:(Un Safe Conditions) ب-اعمال ناایمن
مثالهایی از رفتار ناایمن:
۱- تجهیزات ولوازم حفاظتی تهیه شده،اما به کار برده نمی شوند.
-۲ نقل روشهای مخاطره آمیز حمل و :درکارگاهها با توجه به شرایط خاص از وسایل حمل ونقل دستی نیمه اتوماتیک ویا اتوماتیک استفاده می شود.به طور مثال حمل ونقل داخل کارگاه ها توسط لیفتراکها،شرایط
خطرناک وحادثه ساز خاص خود را دارد.حمل ونقل دستی مواد خورنده وسوزنده وقابل اشتعال مقتضیات خاص خود را در ایجاد حوادث دارد.
-۳ منا استفاده از ابزارآلات نامناسب،در صورتی که ابزار سب در دسترس باشد مثال،استفاده از چکش نامناسب در حالی که چکش مناسب در کارگاه موجود است ویا در
نردبانی با شرایط استاندارد وجود دارد از چهارپایه ای با پایه های لق استفاده شود. حالی که

۴- تحرکات خطرناک:مانند دویدن وپریدن که نمادهایی از رفتار غیر ایمن است ویا استفاده از لیفتراک به عنوان آسانسور برای افراد.
۵- تعجیل در کارگاهها
مثالهایی از شرایط ناایمن:
۱- نقص تجهیزات ایمنی:بعضی از وسایل ایمنی به دلیل ناکارآمد بودن معمولا به طور مستمر مورد استفاده قرار نمی گیرند مگر آنکه نظارت ها سخت گیرانه جهت استفاده از تجهیزات بر روی اپراتورها
اعمال شود.
-۲ می باشند تجهیزات ایمنی تهیه نمی شوند در حالی که مورد نیاز .مثلا جهت جابجایی دستگاههای پرس بزرگ نیاز به جکهای مخصوص می باشد.اما به دلیل در دسترس نبودن ،افراد ناچار به کاربرد علایق
شخصی می شوند.
-۳ مث عدم نظم ونظافت وانضباط کارگاهی لا شلوغ کردن معابروپخش وپراکنده نمودن مواددر سطح کارگاه
۴- معیوب وناقص بودن ماشین آلات،تجهیزات وابزارها
-۵ با شغل محوله نامناسب بودن البسه کاری
۶- نامناسب بودن شرایط فیزیکی محیط کار مثل روشنایی،تهویه،شرایط جوی. در یک تقسیم بندی دیگر علل حادثه را به صورت زیر بیان می کنند:
علل مستقیم :
ناقص انجام غیر صحیح کار مانند سرعت غیر مجاز، تجهیزات سهل انگاری و قصور مانند قصور مدیریت در ایجاد وضعیت امن، سهل انگاری در آگاه سازی و نصب علائم هشداردهنده و استفاده نکردن از وسایل حفاظتی
علل غیر مستقیم : (عامل حوادث نیستند اما تعداد آن را افزایش می دهند.) این علل می تواند شامل عوامل شخصی باشد مانند کمبود دانش و مهارت یا فقدان انگیزه یا ناتوانی های جسمی و فکری یا ناشی از عوامل دیگر نظیر مدیریت، طراحی نامناسب محیط کار نامناسب یا روش های غیر ایمن باشد.

هزینه حوادث:
می باشد حادثه وآسیب معمولا با هزینه های بسیار سنگین همراه .بطور کلی هزینه های مربوط به حادثه را می توان به دو گروه عمده تقسیم نمود.گروه اول هزینه های مستقیم وگروه دوم هزینه های غیر مستقیم
را در بر می گیرد.
:(Direct Cost Of Accident) هزینه های مستقیم حادثه هستند هزینه های مستقیم حادثه یا هزینه های بیمه ای ،هزینه های قابل جبران واندازه گیری .بر اساس کلیه هزینه هایی که تحت قانون بیمه قابل پرداخت می باشد، درگروه هزینه های مستقیم osha استاندارد حادثه قرار می گیرند.بر این اساس کلیه هزینه های درمان وبیمارستان بعلاوه مبالغی که بابت غرامت به شخص مصدوم ویا خانواده اش پرداخت می گردد،هزینه های مستقیم حادثه را تشکیل می دهد.
:(Indirect Cost Of Accident) هزینه های غیر مستقیم حادثه
هزینه هایی هستند هزینه های غیر مستقیم حادثه یا هزینه های غیر بیمه ای که قابل اندازه گیری وجبران نمی باشند ویا بعضا به سختی برخی از این هزینه ها قابل محاسبه می باشند.میزان هزینه های غیر مستقیم
همواره به مراتب بیشتر از هزینه های مستقیم حادثه می باشد که معمولا هزینه های غیر مستقیم چهار برابر هزینه های مستقیم می باشد(البته در برخی از کتب این میزان را تا دهها برابر هزینه های مستقیم ذکر
کرده اند)
البته مواردی مانند کاهش تولید،خسارات وارده به ماشین آلات وابزار،از بین رفتن مواد ووسائل و تجهیزات ،ساعات کار تلف شده به علت توقف کار وبسیاری موارد دیگر جزء هزینه های غیر مستقیم
حادثه می باشند.
ناشی حوادث از کار خسارت ها و زیانهای جانی و مالی فراوانی بدنبال دارند که بطور مستقیم کارگر و کارفرما از آن متضرر می شوند و در مرحله بعد اقتصاد و صنعت از آن صدمه می بینند.
علل مستقیم یب آس ها و خسارات مستقیم حوادث علل غیر مستقیم آسیب ها و خسارات غیرمستقیم

غرامت های پرداختی به حادثه دیدگان از طریق نظام بیمه ای عبارتند از:
بخش بلند مدت که ماهیت استمراری دارد نظیر مستمری ازکارافتادگی کلی یا جزئی و مستمری بازماندگان بخش کوتاه مدت که بر مبنای میزان و عمق و شدت معلولیت در مقطع زمانی محدودی پرداخت می شود
هرینه غرامت درمان که مجموع هایی است که برای بهبود و درمان پرداخت می شود مانند هزینه خدمات درمانی هزینه های سفر بیمار و همراه و جلسات پزشکی و … هزینه متفرقه های اداری و جمع هزینه تأمین های حوادث ناشی از کار سازمان اجتماعی در سال ۸۰ حدود ۱۷ میلیارد تومان بوده که نسبت به ده سال قبل ده برابر شده است که البته رفاً شامل هزینه های قابل سنجش می باشد.
تا زمانی که کارکنان یک واحد صنعتی ویا یک جامعه به حفظ وحراست خود اعتقاد نداشته باشند وآن را جزء مهم ترین واساسی ترین وظایف خود ندانند نباید انتظار داشت که در آن کارخانه ویا در آن اجتماع پیشرفتی از نقطه نظر ایمنی بوجود آید.
بررسی حادثه:
سالانه هزاران حادثه در کشورمان رخ می دهند که در بسیاری از موارد مشابه هم می باشند.خطای انسانی نقص تجهیزات،وکمبود منابع وعیوب محیطی به عنوان علل غالب این حوادث شناخته می شوند.
بررسی حادثه مشخص می سازد که یک حادثه چرا وچگونه رخ داده است.این فرایند را باید تنها با هدف پیشگیری از حادثه استفاده نمود واصولا استفاده از آن تنها به جهت یافتن فرد مقصر در حادثه نادرست
می باشد.بررسی حادثه علاوه بر آن که بخش مهمی از فرایند تجزیه وتحلیل حوادث می باشد،شیوه ای کارآمد جهت جلوگیری از حوادث بعدی نیز می باشد،با انجام بررسی حادثه می توان نواحی خطر ساز
ومشکل آفرین ،اعمال مخاطره آمیز وبه طور کلی علل دخیل در ایجاد حادثه را شناخت وبر اساس آن با رفع عیوب،محیط کار را ایمن تر وسالم تر نمود.

گزارش حادثه:
هدف از گزارش حادثه دادن اطلاعاتی در مورد نحوه وقوع،علل وراههای پیشگیری از حادثه به مردمو یا مقام مسئول سازمان می باشد.گزارش حادثه باید با زبانی گویا وساده ثبت شود.در گزارش حادثه بایدبه تمامی شرایط وعلل حادثه پرداخته شود.تمام فاکتورهای علتی که ممکن است در ایجاد حادثه نقشداشته باشند باید ذکر شده وحتی الامکان مورد بررسی وبحث قرار گیرند.فاکتورهای مؤثر در ایجاد یک حادثه ممکن است تنها محدود به یک زمینه خاص باشند ویا ممکن است همه چهار محدوده محیط پرسنل تجهیزات ومدیریت را شامل شود.
نحوه پر کردن فرم گزارش حادثه:
فرم حادثه بایستی توسط فردی آموزش دیده ومجرب پر شود.محتویات فرم بایستی ساده وروان بوده وخوش خط باشد.برای بررسی حوادث مختلف (بسته به ماهیت آنها)فرم های متعددی وجود دارد.اما همه آنها به
نحوی با هم مشابه می باشند.
در فرمهای گزارش حادثه باید به تمام سوالات پاسخ داده شود.اگر برای سئوالی پاسخی پیدا نشد یا اصلا سئوال مد نظر طرح نشده بودباید به طور کامل در فرم ذکر شود.
کلی به طور هر فرم گزارش حادثه باید حاوی اطلاعات زیر باشد.
۱- نام واحد صدمه دیده ویا نام فرد صدمه دیده ومشخصات شناسایی او
۲- تاریخ وقوع حادثه(سال،ماه،روز،ساعت،دقیقه)
۳- شغل فرد حادثه دیده(شغل عادی وشغل اوهنگام بروز حادثه)
۴- ماهیت جراحات وخسارات
۵- نحوه وماهیت واکنش به حادثه(رسیدن کمک های اولیه،گروه اطفاء،مسئولین،اعزام به بیمارستان و.)
۶- مشخص کردن محل دقیق حادثه
-۷  چگونگی رخ دادن حادثه
۸- ترتیب ر خ دادن وقایع
-۹ علل حاد ثه
-۱۰  پیشنهاد های اصلاحی
۱۱ – مشخصات فرد بازرس بررسی کننده حادثه وتاریخ آن
البته هر فرم گزارش حادثه(بررسی حادثه) بسته به نوع صنعت وکابرد خاص خود ممکن است اطلاعاتی فراتر از عناوین فوق را در بر داشته باشدویا چند عنوان از عناوین فوق را در بر نداشته باشد.

منبع: مقررات ایمنی و آتش نشانی- شرکت گاز استان مرکزی