تاریخ انتشار : سه شنبه ,۵ آذر , ۱۳۹۸ارگونومی چیست و چه مزایایی دارد؟
احتمالا واژه‌ی اِرگونومی را بارها به ویژه در محیط کار شنیده‌اید و در اغلب مواقع صحبت از این بوده که اِرگونومیِ درستی در محیط وجود ندارد. شاید دقیقا ندانید ارگونومی چیست، اما برداشت عمومی این است که ارگونومی باعث بهبود شرایط کار می‌شود. واقعیت این است که تعریف ارگونومی که در برخی واژه‌نامه‌ها «علم تلفیق کار و شرایط کار با ویژگی‌ها و نیازهای انسانی» معنی شده است، ساده نیست. اما شاید مهم‌تر از تعریف اِرگونومی، دانستن این باشد که ارگونومی ضمن کاهشِ آسیب‌های شغلی و هزینه‌های خدمات درمانی، کاربردی فراتر از محیط کار دارد، بهره‌وری و کیفیت محصول یا خدمات را افزایش می‌دهد و حتی بر زندگی شخصی و سلامتی هم تاثیر می گذارد.
کارشناسِ ارگونومی، کریس آدامز (Chris Adams) معتقد است که ارگونومی همه جا وجود دارد! درست نیست که بگوییم جایی ارگونومیک است یا نه؛ مسئله ارگونومیِ خوب یا ارگونومیِ بد است. بنابراین آگهی‌هایی که از ابزارهای خارق‌العاده‌ی ارگونومیک حرف می‌زنند، قطعا دروغ نمی‌گویند فقط مشخص نمی‌کنند منظورشان ارگونومیِ خوب است یا ارگونومی بد!
ارگونومی نه تنها برای کسب‌وکار بلکه برای کارکنان‌تان و برای سلامتی خودتان هم مفید است. کریس آدامز می‌گوید:
«من طی یک سیر طبیعی ارگونومیست (کارشناس ارگونومی) شدم و نه به واسطه‌ی تحصیلات و انتخاب‌های شغلی. از همان سال‌های جوانی متوجه مزیت انجام کارها به روش درست و تلاش برای بهتر کردن کارها از همان ابتدا شدم. بعدها فهمیدم دیگران هم چنین کاری را انجام می‌دهند و این کار یک اسم باکلاس هم دارد؛ ارگونومی.»
مزیت‌های ارگونومی
روشن است که ارگونومی در صورتی برای ما منفعت دارد که درست و مناسب باشد. بنابراین وقتی از مزیت‌های ارگونومی صحبت می‌کنیم، منظورمان ارگونومی خوب است. ارگونومی باعث کاهش هزینه‌ها، افزایش بهره‌وری، کیفیت، مشارکت کارکنان و فرهنگ ایمنی در کار می‌شود، همچنین در میزان دقت، سلامتی و زندگی شما مؤثر است.
یکی از مهمترین مزیت‌های ارگونومی بهبود و افزایش کیفیت ارتباطات است. اگر بدون نیاز به آموزش، بدانید چطور باید کاری را انجام بدهید می‌توانید با تکیه بر حس درونی‌تان، کارها را سریعتر انجام بدهید. فراموش نکنید که مطالعه‌ی راهنما برای هیچ کس خوشایند نیست!
هدف ارگونومی افزایش بهره‌وری است. برای افزایش بهره‌وری باید وظایف و رویه‌ی انجام کارها به طور شهودی قابل فهم و در نتیجه انجام آنها آسان باشد. ارتباطات شفاف بین کاربر و آنچه کاربر از آن استفاده می‌کند، دقت را افزایش می‌دهد و این به معنای انجام کارآمدتر وظایف است.
در اینجا منظور از ارتباطات، صحبت کردن یا هرگونه کاربرد کلمات نیست؛ منظور آگاهی از چگونگی استفاده از یک محصول، سازه یا ابزار با توجه به ماهیت فیزیکی و شکل و فرم آن است. مثلا وقتی می‌خواهید با چکش کار کنید، آن را از کدام سرش در دست می‌گیرید؟ اگر بدون نیاز به خواندن راهنما یا توضیحات دیگران بتوانید به درستی از ابزارها استفاده کنید، یعنی ابزارها ارتباط ارگونومیک درستی دارند.
یک ارگونومی بد هم می‌تواند راهنمایی برای ایجاد یک ارگونومی خوب باشد. در بیشتر مواقع حس درونی‌تان به شما می‌گوید یک جای کار می‌لنگد زیرا چیدمان و طراحی موجود با آنچه که انتظار دارید و به نظرتان درست است، همخوانی ندارد. هر چه محصول پیچیده‌تر باشد، برای اطمینان از خلق ارتباطات درست به کار بیشتری نیاز است. اگر برای تغییر تنظیمات دستگاه پخش‌تان به زحمت افتادید، بدانید که با ارگونومی بدی طرف هستید.
ارگونومی چیست؟
اکنون که اهمیت ارگونومی را می‌دانید، برای فهم تعریف آن آماده‌تر هستید.
ارگونومی یا ارگونومیک، عبارتی است که نخستین بار توسط کارشناسان حوزه ی سلامت و خبرگان بازاریابی معرفی شد. این عبارت برای برخی یک معنی مشخص دارد و برای برخی دیگر شامل هر چیزی زیر آسمان خداست. با وجود چنین تفاوت نظر گسترده‌ای، احتمالا یک علامت سؤال بزرگ در ذهن‌تان شکل گرفته است: ارگونومی دقیقا چیست؟
ارگونومی از دو واژه‌ی یویانی « ergon» به معنی کار، و « nomoi» به معنی قوانین طبیعی تشکیل شده و به معنی دانش شناخت کار و رابطه‌ی افراد با آن کار است. انجمن بین‌المللی ارگونومی یک تعریف فنی مطرح کرده است: ارگونومی علم کشف و فهم تراکنش میان انسان و دیگر عناصر یک سیستم، و ارائه‌ی نظریه، داده‌ها، اصول و روش‌هایی برای یک طراحی کارآمد به منظور بهینه‌سازی سلامت انسان و عملکرد کلی سیستم است. هرچند که شاید بهترین تعریف موجود، این نباشد.
به بیان خودمانی، می‌توانیم بگوییم که ارگونومی علم راحت کردن کارهاست! در عین حال همه چیز را کارآمد می‌کند. اگر خوب فکر کنید به این نتیجه می‌رسید که هرچه کارها راحت‌تر انجام شوند در واقع بهره‌وری بیشتر می‌شود. پس ارگونومی یعنی ایجاد راحتی و بهره‌وری بیشتر.
در ساده‌ترین تعریف، علم مطالعه‌ی کار را ارگونومی می‌نامند. پس ارگونومیست‌ها (کارشناسان ارگونومی و ایجاد طراحی‌های ارگونومیک) کار (شغل یا وظیفه‌ای خاص)، چگونگی انجام آن و چگونگی انجام بهتر آن را مطالعه و بررسی می‌کنند. آنچه ارگونومی را ارزشمند می‌کند تلاش برای انجام بهتر کارهاست و اینجاست که راحت‌تر و کارآمدتر کردن کارها مطرح می‌شود.
ارگونومی اغلب در مورد محصولات به کار برده می‌شود اما در طراحی خدمات و فرآیندها هم به همان اندازه سودمند است. ارگونومی پیچیدگی‌های زیادی دارد اما سوال هایی از این قبیل که «چطور باید از محصول یا خدمت استفاده کنم؟ آیا خواسته‌ها و نیازهایم را برآورده می‌کند؟ آیا استفاده از آن برایم خوشایند خواهد بود؟» بیش از همه ذهن کاربر را درگیر می‌کند. ارگونومی مشخص می‌کند که چگونه از چیزی استفاده کنیم، چگونه نیازهای‌مان را تامین می‌کند و مهم‌تر از همه آیا از آن خوشمان می‌آید و راحتی و بهره‌وری به ارمغان می‌آورد یا نه.
منظور از راحتی چیست؟
منظور از راحتی فقط طراحی یک دستگیره‌ی نرم و خوش‌دست نیست. راحتی از مهمترین ابعاد اثربخشی یک طراحی است. راحتی و سهولت ارتباط انسان و ماشین و نیز رویکرد ذهنی نسبت به محصول یا خدمت، مسئله‌ی اساسی در یک طراحی ارگونومیک است. معمولا ارتباط انسان و ماشین زودتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
راحتی فیزیکی در استفاده از یک قطعه، احساس خوشایندی به کاربر می‌دهد. اگر از کار کردن با چیزی خوش‌تان نیاید، قطعا به آن دست نمی‌زنید و در نتیجه آن را به ابزاری بی‌مصرف تبدیل می‌کنید. چگونگی کاربرد یک محصول مهمترین معیار سنجش کیفیت طراحی آن است. وظیفه‌ی طراح یافتن راه‌های خلاقانه برای ارتقاء کاربردپذیری محصول است. طرز استفاده‌ی راحت و شهودی، موفقیت محصول را در بازار تضمین می‌کند. استفاده‌ی فیزیکی راحت و آسان، کاربردپذیری را افزایش می‌دهد.
رویکرد ذهنی نسبت به ارتباط انسان و ماشین در بازخوردها مشخص می‌شود. برخی باورها از پیش در ذهن انسان وجود دارند مثل اینکه کیفیت باید خودش را در محصول نشان بدهد؛ احتمالا این جمله را زیاد شنیده‌اید: «داد می‌زنه که چه کیفیتی داره!» بر همین مبنا وقتی نگران سبکی و شکنندگی چیزی باشید، استفاده از آن برای‌تان راحت نخواهد بود.
ظاهر، کاربرد، دوام و احساسی که یک محصول یا خدمت منتقل می‌کند، برداشت ذهنی شما را نسبت به آنها شکل می دهد و این امکان را فراهم می آورد که کیفیت را با قیمت مقایسه کنید. ارگونومی بهتر یعنی کیفیت بالاتر، و کیفیت بالاتر یعنی حاضرید برای محصول پول خرج کنید.
منظور از بهره‌وری چیست؟
بهره وری با اینکه در قالب‌های گوناگونی تعریف می‌شود اما به زبان ساده، به معنی آسان‌تر کردن کارهاست. کاهش توان و نیروی لازم برای انجام کارها یعنی بهره‌وری فیزیکی بیشتر، کاهش مراحل انجام یک کار یعنی افزایش سرعت (همان بهره‌وری) انجام کار، کاهش ابزار و قطعات لازم یعنی بهره‌وری، کاهش میزان آموزش مورد نیاز یعنی طرز کار شهودی و افزایش تعداد واجدین شرایط برای انجام کار و این همان بهره‌وری است.
آثار بهره‌وری در همه جا دیده می‌شود. اگر انجام کاری آسان باشد، احتمال اینکه بخواهید آن را امتحان کنید بیشتر است، استفاده‌ی بیشتر یعنی کاربرد بیشتر و کاربرد، معیار اصلی سنجش کیفیت طراحی است. وقتی کاری را زیاد تکرار کنید، احتمال اینکه از آن خوش‌تان بیاید بیشتر می‌شود و وقتی از انجام کاری خوش‌تان بیاید، آن کار برای‌تان راحت‌تر می‌شود!
بعد از این معرفی مفصل، بار دیگری که عبارت ارگونومی را شنیدید می‌دانید چه اهمیتی برای شما دارد. امیدوارم از دانستن این موضوع احساس «راحتی» بکنید!
www.chetor.com
