مهندسین مشاور پیشگامان بهبود کیفیت توس

فرهنگ ایمنی :

فرهنگ ایمنی از آن دسته موضوعاتی است که هر سازمانی باید با آن آشنا باشد و برای ترویج آن برنامه ریزی کند. دانستن فرهنگ ایمنی مثبت منجر به ایجاد یک محیط کاری ایمن، افزایش بهره وری کارمندان، افزایش امنیت برای کارکنان و مدیران و دستیابی سریع تر به اهداف مالی و تجاری می شود. در این نوشته قرار است با مفهوم فرهنگ ایمنی بیشتر آشنا شوید.

تاریخچه ایجاد مفهوم فرهنگ ایمنی

بعد از حادثه چرنوبیل در سال ۱۹۸۶ میلادی، موضوع فرهنگ ایمنی مهم تر شد و رواج پیدا کرد. اگر با حادثه چرنوبیل آشنایی ندارید، باید بدانید که این حادثه در ۲۶ آوریل سال ۱۹۸۶ در نیروگاه هسته ای چرنوبیل در اوکراین اتفاق افتاد. در این جریان، ۴ راکتور هسته ای از کنترل خارج شدند و انفجار بزرگی را در ساختمان راکتور ایجاد کردند. طی حادثه چرنوبیل ساختمان نیروگاه آتش گرفت و پرتوهای هسته ای و مواد رادیواکتیو پخش شدند. بخش های وسیعی از اروپا در طی این حادثه آلوده به مواد رادیواکتیو شد. علت اصلی وقوع حادثه چرنوبیل، وجود فرهنگ ایمنی ضعیف و خطاهای عملیاتی بود. بعد از این فاجعه، سازمانها و مراکز مختلف بیشتر به رواج فرهنگ ایمنی در سازمان خود اهمیت دادند.

فرهنگ ایمنی چیست؟

«گالدن ماند» فرهنگ ایمنی را اینگونه تعریف می کند:

«فرهنگ ایمنی، جنبه هایی از فرهنگ سازمانی است که بر نگرش ها و رفتارهای افراد تاثیر می گذارد. افزایش یا کاهش خطر در سازمان، نتیجه درست یا غلط بودن فرهنگ ایمنی آن سازمان است.»

اجازه دهید فرهنگ ایمنی را با زبانی ساده تر توضیح دهیم.

فرهنگ ایمنی، مجموعه ای از باورها، اطلاعات و رفتارهای افراد است که آنها را در برابر حوادث و خطرات ایمن نگه می دارد. هر فرد، قبل از اینکه به محیط های صنعتی وارد شود، باید با فرهنگ ایمنی آشنایی داشته باشد. اگر افراد دارای اطلاعات ضروری برای ایمنی در کار باشند، به خوبی می توانند قبل از رخ دادن حوادث، احتمال وقوع آنها را پیش بینی کرده و از رخدادهای ناگهانی جلوگیری کنند. اگر افراد با فرهنگ ایمنی آشنایی داشته باشند، در هنگام وقوع اتفاقات پیش بینی نشده، به خوبی وارد عمل می شوند و از بدتر شدن اوضاع جلوگیری می کنند.

از فرهنگ ایمنی معمولا با عبارت HSE یاد می شود که حرف اول کلمات Health (بهداشت )، Safety (ایمنی) و Environment (محیط زیست) است.

HSE دربردارنده کلیه مسائل مربوط به بهداشت کار، ایمنی در عملیات صنعتی و محیط کار، آتش نشانی و محیط زیست است.

امروزه فرهنگ ایمنی، از جمله مهارت های شغلی افراد به شمار می رود. مدیران سطح بالا به خوبی می دانند که دانستن فرهنگ ایمنی از افراد در مقابل آسیبهای جسمی و خسارات جانی و مالی محافظت می کند. بسیاری از سازمانها برای آموزش HSE به کارمندان خود وقت و انرژی می گذارند.

مثالی از فرهنگ ایمنی ضعیف در محل کار:

یکی از نشانه های فرهنگ ایمنی ضعیف، کار با تجهیزات ناکافی است. اگر افراد در هنگام کار، تجهیزات کافی به همراه نداشته باشند، به مشکل برخورد می کنند و نمی توانند کار خود را به درستی انجام دهند. گاهی اوقات نداشتن تجهیزات کافی، باعث آسیب رسیدن به جان افراد می شود. با این مثال احتمالا متوجه شده اید که رعایت فرهنگ ایمنی درست در محیط های کاری تا چه اندازه اهمیت دارد.

چگونه می توان یک فرهنگ ایمنی قوی ایجاد کرد؟

ایجاد فرهنگ ایمنی به زمان نیاز دارد. شما نمی توانید در زمانی کوتاه این فرهنگ را به مردم یاد بدهید. برای ایجاد فرهنگ ایمنی پایدار در محیط کار باید اقدامات زیر صورت بگیرد:

• گرایش های مثبت در محیط کار ایجاد شود.
• کارکنان با مزایای رعایت قوانین ایمنی به خوبی آشنا شوند و مزایای این کار را درک کنند.
• همکاری و همدلی میان نیروی کار و مدیران افزایش پیدا کند.
• مدیران سازمانها به فرهنگ ایمنی اهمیت بدهند و به اصول آن متعهد باشند.
• رعایت ایمنی در کار، از اهداف مالی و تجاری اهمیت بیشتری داشته باشند.
• ارتباط مناسبی بین کارمندان و مدیران شکل بگیرد تا میزان پیروی از قوانین در سازمان بیشتر شود.
• به کمک ارزیابی و همکاری میان اعضا، اهداف ایمنی بهبود پیدا کنند.

چگونه می توان فرهنگ ایمنی را در ایران رواج داد؟

برای رواج دادن فرهنگ ایمنی در ایران، باید برنامه ریزی های بلندمدت صورت بگیرد. به علاوه این طرح باید توسط تمام بخش های آموزشی، بهداشتی و صنعتی کشور پشتیبانی شود؛ یعنی تمام نهادها ملزم به رعایت و ترویج فرهنگ ایمنی شوند. با برنامه ریزی بلندمدت و حمایت دولت می توان امید داشت که فرهنگ ایمنی در میان همه کارگران (با هر سطح سواد و اطلاعات) رواج پیدا کند.

به منظور جلب همکاری کارفرمایان برای ایجاد فرهنگ ایمنی، دولت می تواند برای سازمانهایی که فرهنگ ایمنی را در میان کارگران خود رواج می دهند، تسهیلاتی قائل شود؛ مثلا در پرداخت مالیات به آنها تخفیف دهد. هم چنین سازمانها باید به افرادی که مقررات ایمنی و بهداشت شغلی را در محل کار رعایت می کنند، پاداش بدهد. با ارائه چنین تشویق هایی، افراد ترغیب می شوند که رفتارهای مثبت و استاندارد خود را ادامه دهند و فضای کاری خود را به محیطی سالم و ایمن تبدیل می کنند.

لطفاَ بجای استفاده از این جمله، جمله*همیشه ایمنی* را بکار ببرید. 

علاوه بر اینها، قبل از شروع کار، می توان افراد را متقاعد به گذراندن دوره های HSE کرد. افرادی که دارای گواهینامه HSE هستند، نسبت به دیگر کارکنان عملکرد بهتری دارند و قوی تر عمل می کنند.

چگونه می توان فرهنگ ایمنی یک سازمان را بررسی کرد؟

برای اینکه فرهنگ ایمنی یک سازمان ارزیابی شود، می توانید از یکی از ۳ ابزار زیر استفاده کنید:

1. پرسشنامه
2. مصاحبه
3. مشاهده
4. ارزیابی از طریق پرسشنامه: شما می توانید فرهنگ ایمنی سازمان خود را با طرح پرسشنامه بررسی کنید. به کمک پرسش نامه، می توانید بفهمید که نگرش و دید کارمندان شما نسبت به مسائل ایمنی چیست و دیدگاه های آنها را تجزیه و تحلیل کنید. سپس می توانید برای تغییر دید افراد برنامه ریزی کنید. سوالات شما باید واضح و همراستا با اهداف شما باشند تا کارمندان بتوانند به خوبی به سوالات شما پاسخ دهند. با کمک پرسش نامه، در زمان و انرژی شما صرفه جویی خواهد شد.
5. ارزیابی از طریق مصاحبه: برای پی بردن به دیدگاه افراد، شما می توانید با افراد ارتباط چهره به چهره برقرار کنید تا متوجه مشکلات و ایرادهای موجود شوید. مصاحبه کردن، به زمان بیشتری نسبت به پرسشنامه نیاز دارد.
6. ارزیابی از طریق مشاهده: با مشاهده کردن رفتار کارکنان می توانید به میزان رعایت نکات ایمنی در سازمان خود پی ببرید. میزان پیروی کارمندان از قوانین و دستورالعملها، انجام کارهای ناامن در محل کار و شوخی های خطرناک با دیگران، از جمله مواردی است که باید آنها را مشاهده و ثبت کنید. بعد از اتمام مشاهده رفتار کارمندان، باید برای اصلاح رفتار آنها برنامه ریزی کنید. یکی از کارهایی که می توانید برای نهادینه کردن فرهنگ ایمنی در میان کارمندان انجام دهید، این است که جزوات HSE را در میان آنها منتشر کنید و از آنها بخواهید این جزوه را خوب بخوانند.

دانستن فرهنگ ایمنی چه مزایایی دارد؟

اگر فرهنگ ایمنی در جامعه ای رواج پیدا کند، این اتفاقات مثبت رخ خواهد داد:

• از خسارتهای مالی و جانی جلوگیری می شود.
• فرهنگ ایمنی صنعتی ارتقا پیدا می کند و صنعت جامعه به سطح بالاتری می رسد.
• با رعایت نکات ایمنی، آمار تلفات و آسیبها به شدت کم می شود؛ در نتیجه نیازی به صرف هزینه برای درمان کارگران آسیب دیده نخواهد بود.
• بهره وری کارکنان بیشتر می شود.
• کارگران کم سواد و بی سواد که در مناطق روستایی و دورافتاده کار می کنند، با روشهای محافظت از خود در حین کار آشنا می شوند.
• میزان حوادث در محیط های کاری کاهش پیدا می کند و تجهیزات و ماشین آلات صدمه ای نخواهند دید.
• امنیت در محیط کار بالا می رود و هم کارگران و هم مدیران احساس امنیت می کنند.