مهندسین مشاور پیشگامان بهبود کیفیت توس

تعریف ارگونومی

واژه ارگونومی از دو لغت یونانی Ergon به معنی کار و Nomos به معنی قاعده و قانون مشتق شده است. در ایالات متحده امریکا، اغلب از عبارت مهندسی عوامل انسانی استفاده می شود. در تعریفی می توان گفت که هدف ارگونومی طراحی وسایل سیستم های فنی و وظایف برای افزایش و بهبود ایمنی. بهداشت و سلامت و راحتی کارایی انسان است.

ارگونومی در طراحی کار و شرایط روزمره زندگی انسان را محورقرار می دهد. ارگونومی، با توجه به توانایی جسمی و روانی و همچنین محدودیتهای انسانی، از پدید آمدن محیط کار یا شرایط زندگی نا امن، ناسالم، ناراحت و یا غیر مفید جلوگیری می کند. در ارگونومی عوامل متعددی نقش دارند که عبارتند از: وضعیت و حرکات بدن (نشستن، روشنایی، شرایط جوی ، مواد شیمیایی)، اطلاعات و عملیات (اطلاعاتی که از راه بینایی یا سایر حواس کسب می شوند) ، کنترل ها (ارتباط بین نمایشگرها و کنترل) و به همان نسبت وظایف و مشاغل (نوع کار مناسب، شغل مطلوب). این عوامل تا حد زیادی میزان ایمنی، سلامتی و بهداشت، راحتی و کارایی در کار و زندگی روزمره را تعیین می کنند. دانش ارگونومی از رشته های گوناگون از علوم انسانی و فنی حاصل شده است . که عبارتند اند از آنتروپومتری، بیومکانیک، فیزیولوژی، روان شناسی ، سم شناسی ، مهندسی مکانیک، طراحی صنعتی ، تکنولوژی ارتباطات و مدیریت صنعتی .

در این علم اطلاعات مربوطه از روش ها و فنون خاصی استفاده می شود. علم ارگونومی به دلیل شیوه میان رشته ای و ماهیت کاریردی خود با سایر علوم تفاوت دارد. منظور از ویژگی روش میان رشته ای این علم ارتباط آن با بسیاری از جنبه های انسانی است . یکی از نتایج ماهیت کاربردی علم ارگونومی تطابق محل کار یا محیط با مردم است . با توجه به اینکه کار و انسان دو جزء اصلی و تفکیک ناپذیر هستی است که به گونه ای متناسب با یکدیگر برنامه ریزی شوند. عدم تناسب میان توانمندیهای انسان و کار و ۳ مسئولیتهای که برعهده می گیرد سبب ایجاد مشکلات زیادی می شود که می توان گفت اکثر حوادث و ناراحتیهای ناشی از کار و پایین بودن بهره وری اشاره نمود.

اهمیت اجتماعی ارگونومی

ارگونومی می تواند در حل بسیاری از مشکلات اجتماعی مرتبط با ایمنی ، بهداشت و راحتی و کارآیی موثر باشد. اتفاقات روزانه مانند حوادث ناشی از کار، ترافیک و یا حوادث خانگی را می توان به نسبت فجایعی چون سوانح ناشی از جرثقیل هادر صنعت ، سوانح هوایی و یا سوانح هسته ای اغلب با خطاهای انسانی مرتبط دانست . با تحلیل این سوانح مشخص می گردد که عامل آن ها اغلب ارتباط ضعیف و ناکافی بین متصدیان و شغل ایشان بوده است. در هنگام کار و محیط زندگی روزانه، می توان با توجه به بیشتر به توانایی ها و محدودیت های انسانی احتمال وقوع حوادث را کاهش داد.

بسیاری از موقعیت ها در زندگی روزانه و کار، برای سلامتی انسان خطرناک اند. در کشورهای غربی ، بیماری های ماهیچه ای استخوانی (کمر درد)و بیماریهای روحی (مثل بیماریهای ناشی از فشارهای عصبی) مهم ترین عوامل غیبت های ناشی از بیماری و از کار افتادگی شغلی هستند. قسمتی از این عوامل را می توان به طراحی نامناسب تجهیزات، سیستم های فنی و مشاغل مربوط دانست. در این جا نیز ارگونومی می تواند با بهبود شرایط محیط کار این مشکلات را کاهش دهد . بنابر این در برخی کشورها استخدام ارگونومیست در بخش خدمات بهداشت حرفه ای جزو امور ضروری محسوب می شود.

سرانجام ارگونومی می تواند از بروز ناراحتی جلوگیری کند و تاحد چشمگیری کارآیی را بهبود بخشید. در طراحی سیستم های پیچیده فنی مهندسی مانند تاسیسات تولید، تاسیسات انرژی هسته ای و هواپیما ، ارگونومی یکی از عوامل مهم طراحی برای کاهش خطاهای انسانی است. بعضی از اطلاعات دانش ارگونومی به صورت معیار رسمی در آمده و اهداف آن ها تشویق به کاربرد ارگونومی است . در واقع در پیشگیری از بروز اینگونه مسایل و تامین تندرستی نیروی کار, ارگونومی به عنوان رهیافتی کارآمد, به یاری انسان می شتابد. ارگونومی ,ابزاری است که به کمک آن انسان قادر است محیط زندگی و کار, و نیز وسایل و تجهیزات مورد استفاده را مطابق با توانمندیها ویزگیهای خود طراحی کند. کاربرد ارگونومی در طراحی فرآیندها و سیستم, تاثیر شایان توجهی بر افزایش تولید,کاهش هزینه های درمانی,افزایش رضایت شغلی ,افزایش بهره وری و به طور کلی ,فرآوری نیروی کار داشته و فزون شدن در آمد ملی و منافع اقتصادی را سبب می شود.

نگرش ارگونومی

نگرش ارگونومی با تمامی برنامه های طراحی یا خرید قابل انطباق است. در چنین نگرشی تنها به کاریرد منظم اصول ارگونومی نیاز است . ما از فردی که داده های ارگونومیک یک برنامه را تهیه می کند به عنوان  ارگونومیست یاد می کنیم. این فرد باید کار خود را به شیوه ای منظم انجام دهد و در موارد ضروری از مشورت و همکاری سایر متخصصین نیز بهره مند گردد. این موارد شامل:

• انتخاب یک محصول تجاری برای خرید
• بهبود محصول یا سیستم جدید
• طراحی یک محصول یا سیستم جدید
• تنظیم محیط کار فردی
• نوسازی یک شغل یا محیط کار، برای مثال بعد از ماشینی کردن آن
• طراحی کامل یک کارخانه
• در اجرای برنامه های ارگونومی مواردی را که می توان در نظر گرفت عبارتند از :
• نصب و بررسی
• طراحی محیط کار آموزش کاربران و پیشتیبانی از ایشان
• تغییرات سازمانی
• پذیرش محصول یا سیستم جدید