تاریخ انتشار : یکشنبه ,۳۱ مرداد , ۱۳۹۵ریزگردها به عبارت صحیح تر گرد و غبار یا خاک نرم و سبکی که در اثر فقر پوشش گیاهی و افزایش عرصه های بیابانی و … با وزش باد به هوا بلند می شود و با آلوده کردن هوای منطقه مشکل زیست محیطی را بوجود می آورد و در شرق ایران خصوصا در خراسان جنوبی رو به افزایش است.
بیرجند- ایرنا – گرد و غبار ناشی از وزش بادهای ۱۲۰روزه سیستان، در اغلب اوقات شهرستان های نهبندان و سربیشه را که در جنوب خراسان جنوبی قرار دارد، تحت تاثیر قرار می دهد و مسیرش را به سمت کرمان و یزد ادامه می دهد.
با توجه به عرصه های بیابانی، دامنه نفوذ گرد و غبار شهرستان های زیرکوه ، درمیان و حتی بیرجند را که در منطقه مرکزی خراسان جنوبی قرار دارد، تحت تاثیر قرار می دهد.
ریزگردها با وزش باد در بیابان شهرستان ۵۷ هزار کیلومتری مربعی طبس، پس از حرکت در آسمان منطقه، فضای شهرستانهای خوسف، سرایان، فردوس و بشرویه را هم تحت تاثیر قرار می دهد و با وزش بادهای محلی دامنه آن حتی به شهرستان قاینات که در شمال استان قرار دارد، می رسد.
افزایش دامنه نفوذ گرد و غبار و مشکل آلودگی هوا و چالش های زیست محیطی ناشی از آن با توجه به کمبود آب، فقر پوشش گیاهی، تهدید کشاورزی و خالی شدن روستاها از جمعیت در خراسان جنوبی در حال افزایش است .
نظر افضلی، نماینده نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی هفته گذشته به ایرنا گفته بود که بر اساس طرح آمایش سرزمینی خراسان جنوبی، ۲۳۷ روستا از مجموع ۵۰۰ روستای نهبندان خالی از سکنه شده است.
این در حالی است، تعداد روستاهای خالی از جمعیت استان به یک هزار و ۸۵۰ روستا می رسد که یکی از عوامل آن خشکسالی است.
طرح مطالعات آمایشی سرزمینی استان هنوز نهایی نشده و به تصویب نرسیده است.
خراسان جنوبی با وجود عرصه های بیابانی از نظر تنوع جانوری از استان های برخوردار است و با افزایش میزان غلظت ریزگردها، حیات گونه های منحصر به فرد از جمله قوچ « اوریال»، یوزپلنگ ، زاغ بور، عقاب طلایی ، هوبره، گربه شنی و … در معرض تهدید قرار دارد.
خراسان جنوبی در محاصره عرصه های بیابانی
عرصه های بیابانی افغانستان، سیستان و بلوچستان، کرمان ، یزد، اصفهان، سمنان و جنوب خراسان رضوی گستره خراسان جنوبی را احاطه کرده است و گرد و غبار با منشا این مناطق بیشتر شهرها و روستاهای استان را تهدید می کند.
ریزگردها مهمترین عامل آلودگی هوای خراسان جنوبی است
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنویی می گوید: عمده ترین عامل آلودگی هوا در استان ریزگردها یا گرد و غبار که ناشی از عوامل طبیعی از جمله وجود کانون های فرسایش بادی، بیابانی بودن منطقه ، خشکسالی و … است.
پرویز آرامنش در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، به افزایش گرد و غبار و خشکسالی در استان اشاره کرد و یادآور شد: با توجه به نقش نظارتی حفاظت محیط زیست انجام طرح های مطالعاتی مرتبط و خرید و نصب ایستگاههای پایش سنجش کیفی هوا از جمله اقدامات است .
وی، علاوه بر فقر منابع آب های زیرزمینی، بحران و تنش آبی ، پراکندگی نامناسب زمان بارش، تبخیر بالا و ادامه ۱۷سال خشکسالی را در این ارتباط موثر می داند.
وی گسترش پدیده بیابانزایی، فرونشست زمین در تعدادی از دشت ها، افت شدید سفره آب های زیرزمینی، نبود امکان توسعه صنعتی و کشاورزی را از جمله دیگر تهدید های زیست محیطی استان عنوان کرد.
وی می گوید: استفاده غیر اصولی از منابع طبیعی توسط انسان، ایجاد انواع آلودگی از قبیل آلودگی هوا، آب، خاک و تجمع مواد زاید و آلوده کننده ها در محیط از دیگر آسیب های زیست محیطی استان است .
به گزارش ایرنا، وی تجهیز مراکز تحقیقات زیست محیطی را یکی از برنامه های بهبود و ارتقا محیط زیست استان دانست و گفت: بررسی فعالیت های صنعتی و خدماتی مزاحم شهری، اجرای برنامه های جامع کاهش آلودگی هوا و به کارگیری نیرو در واحد محیط زیست انسانی و آزمایشگاه از دیگر اقدامات است.
نصب دو ایستگاه پایش آلودگی هوای شهری در خراسان جنوبی
وی به نصب دو ایستگاه پایش آلودگی هوای شهری در استان اشاره کرد و یادآور شد: بررسی فعالیت صنعتی و خدماتی مزاحم شهری، کنترل و پایش زیست محیطی واحد های صنعتی، تولیدی و خدماتی ، بررسی کمی، کیفی و نظارت بر مدیریت پسماندهای عادی، صنعتی، کشاورزی، پزشکی و انجام تحقیق کاربردی مطابق با اولویت ها و اعتبار از دیگر برنامه های بهبود و ارتقا محیط زیست استان است.
صنوف آلاینده یکی از چالش های زیست محیطی استان است
وی در ادامه صنوف آلاینده را یکی از آسیب های زیست محیطی استان دانست و گفت: انتقال صنوف آلاینده از مناطق شهری از طریق کار گروه مربوط در حال پیگیری است.
به گزارش ایرنا، آرامنش در ادامه بوی ناشی از فاضلاب در شمس آباد بیرجند را دیگر مشکل زیست محیطی منطقه برشمرد و افزود: با توجه به اینکه این مشکل سالهاست مردم با آن رو به روست، پیگیر طرح ارتقا سیستم تصفیه خانه فاضلاب شهر بیرجند و پایش مستمر پساب خروجی هستیم.
وی اظهار کرد: در حال حاضر مدیریت اجرایی پسماندها با توجه به امکانات و تجهیزات موجود در استان در جایگاه خوبی قرار دارد و برای رسیدن به وضعیت ایده آل و مطلوب نیازمند برنامه ریزی جدی تر توسط مدیریت اجرایی و اختصاص هزینه کافی در این زمینه هستیم.
بی خطرسازی پسماندهای عفونی در بیمارستانها
مدیرکل حفاظت محیط زییست استان در ادامه بی خطرسازی پسماندهای عفونی در بیمارستانهای استان را یکی از اقدامات مهم دانست و عنوان کرد: پسماند کشاورزی، صنعتی و بازیافت پسماندها و تفکیک از مبدا از جمله مواردی است که نیاز به توجه بیشتر مسئولان ذیربط دارد.
فاضلاب عامل آیندگی آب و خاک است
آرامنش با بیان اینکه فاضلاب از عوامل آلایندگی منابع آب و خاک است، افزود: در حال حاضر عمده ترین صنایع دارای فاضلاب استان واحدهای لبنی و کشتارگاه های دام و طیور و واحدهای صنعتی بزرگ با نیروی کار زیاد نظیر کارخانه کویرتایر، اکسید منیزیم سربیشه و سیمان قاین است که در تعدادی از این واحدها فاضلاب تولیدی مدیریت و در حد استاندارد های زیست محیطی تصفیه می شود.
وی ادامه داد: فاضلاب های شهری یکی دیگر از عوامل آلاینده آب و خاک است که در حال حاضر تنها مرکز استان مجهز به شبکه جمع آوری فاضلاب شهری و تصفیه خانه است.
وی یادآور شد: با توجه به مصرف گاز طبیعی در کارخانه ها و مصارف شهری، آلایندگی هوا و آمار نسبتا پایین تعداد ناوگان حمل و نقل شهری در مقایسه با سایر مراکز استانها و داده های ایستگاه های سنجش کیفی هوا، آلودگی هوا ناشی از عوامل مصنوعی چندان متصور نیست.
وی انتقال آب به استان از سایر حوضه ها، مدیریت مصرف آب به ویژه در حوزه کشاورزی با کشت گیاهان سازگار با کم آبی و همچنین درحوزه صنعت با عدم استقرار صنایع « آب بر» را از جمله راهکارهای پیشنهادی مهار تهدیدهای زیست محیطی عنوان کرد.
استان با کمبود فضای سبز شهری و کمربند فضای سبز رو به روست
به گفته آرامنش، استقرار واحدهای تولیدی مزاحم و آلاینده در داخل و حاشیه شهرها، نبود ایستگاه ثابت و سیار سنجش آلودگی هوا در مناطق صنعتی و شهرها، کمبود فضای سبز شهری و کمربند فضای سبز و روند صنعتی شدن بیرجند در چند سال اخیر از دیگر کمبودهاست.
وی آلودگی های ناشی از حوادث و سوانح غیر مترقبه مانند سیل، توفانهای شن با توجه به کمی بارش را از دیگر مشکلات محیط زیست عنوان کرد.
حل ریزگردها نیاز مند اراده مشترک در کشورهای منطقه است
برای حل ریزگردها باید در افغانستان، عراق، سوریه، اردن،کویت، عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس باید اراده مشترکی وجود داشته باشد که از بروز خسارت اقتصادی بیشتر در استان های ایران از جمله خراسان جنوبی جلوگیری شود.
برای پیشگیری از زیان بیشتر گرد وغبار در منطقه نیاز به راهکارهای کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت است که مستلزم تامین اعتبار توسط دستگاه های اجرایی است و با کمک مدیریت واحد در سطح ملی و استان بتوان از بودجه ، امکانات و ظرفیت های منطقه ای بیشترین بهره برداری را انجام داد.
گرد و غبار بیشتر در مناطق خشک و بیابانی دیده می شود
اصولا گرد و غبار بیشتر در مناطق خشک و بیابانی دیده می شود، ایران در منطقه نیمه خشک، خشک و بیابانی قرار دارد.
عمده ریزگردها در استان منشا محلی و منطقه ای دارد
عمده ریزگردهای استان منشا محلی و منطقه ای دارد که در حال افزایش است.
دولت با توجه به محدودیت منابع مالی و امکاناتی که در اختیار دارد به تنهایی قادر به مقابله با پدیده گرد و غبار نیست باید از توان و ظرفیت سازمان های مردم نهاد و مردم محلی استفاده کند.
خراسان جنوبی ۱۵۱هزار کیلومتر مربع وسعت دارد که به لحاظ اقلیمی جزو استان های خشک و بیابانی است و حدود ۵۸ درصد مساحت آن تحت تاثیر فرسایش بادی قرار دارد.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی، کاهش و کمبود پوشش گیاهی ناشی از خشکسالی را یکی از دلایل وقوع گرد و غبار در استان دانست و افزود: تخریب مراتع به واسطه چرای بی رویه دام و کم توجهی مردم محلی به پوشش گیاهی منطقه نیز از دیگر دلایل آن است.
مهدی الله پور چندی قبل به ایرنا گفته بود : کمبود بارندگی و رطوبت خاک به لحاظ اقلیمی، اختلاف دمای زیاد بین روز و شب در مناطق بیابانی که منتج به ایجاد ناپایداری هوا و ایجاد توفان و وزش باد شدید می شود، متاثر شدن هوای استان از بادهای ۱۲۰ روزه سیستان از دیگر عوامل وقوع گرد و غبار در استان است.
وی اظهار کرد: قبل از سال ۱۳۹۰ این پدیده در استان بی معنا بود و تعداد روزهای ناسالم در استان در حال افزایش است، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان پیشتر گفته بود: استان علاوه بر خشکسالی ، با گرد و غبار و ریزگردها نیز مواجه است .
حبیب الله شریفی گفت: در حال حاضر استان با افزایش ریزگردها رو به روست به گونه ای که ذرات آن کمتر از پنج میکرون است این پدیده در اثر فرسایش بادی در منطقه ای انجام می شود که متاثر از کانون های داخلی و خارجی باشد.
وی اظهار کرد: نفوذ ریزگردها در دو سال اخیر در منطقه افزایش یافته، برای جلوگیری و کاهش این پدیده اقدام هایی از قبیل نهالکاری، بذرکاری، مدیریت روان آبهای سطحی و ایجاد هلالی آبگیر لازم است.
به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تاکنون در سطح ۱۸۹هزار هکتار عرصه ها عملیات بیابان زدایی انجام شده است،.
خراسان جنوبی با پنج میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار بیابان دومین استان بیابانی ایران است.
وی افزود: از مجموع وسعت استان ۱۲ میلیون هکتار یعنی ۸۶ درصد عرصه های بیابانی، مراتع فقیر و یا تحت فرسایش بادی است.
وی با بیان اینکه در اثر خشکسالی مراتع فقیر تبدیل به بیابان می شود، گفت: به دلیل کمبود بودجه، طرحهای بیابان زدایی متناسب با روند افزایش بیابان ها انجام نمی شود.
وی همچنین گفته بود که در ۱۰ تا ۱۳ سال گذشته ۴۸۵ هزار هکتار از مراتع فقیر استان تبدیل به بیابان شده است و در این مدت از وسعت مراتع خوب استان ۴۸۵ هکتار و از وسعت مراتع متوسط ۹۵ هزار هکتار کاسته شده است.
