مهندسین مشاور پیشگامان بهبود کیفیت توس

مقدمه

امروزه بهبود بهره وری یکی از مهمترین اهداف سازمانها و موسسات می باشد. اغلب سازمان ها بمنظورافزایش بهره وری و نهایتا دستیابی به مزیت رقابتی جهت ماندگاری پایدار در عرصه تجارت جهانی ، بخش وسیعی از تمرکز و توجه خود را به رفع مسائل ، مشکلات و نقاط ضعف موجود در سیستم ها و فرایندهای خود می نمایند،که رویکردی است منطقی . تنوع ابعاد و ماهیت مسائل و موانعی که سازمان با آنها روبروست ، ایجاب می کند که مدیران سازمانها از ابزارهای مختلفی جهت رفع موانع موجود استفاده نمایند . ابزارهایی که هرچند بکارگیری هر کدام از آنها در نهایت موجب بهبود در سازمان و فرایندهای آن خواهند شد اما رویکرد و کانون توجه شان متفاوت است . سازمانها بایستی درک درستی از مسائل و مشکلات خود داشته باشند همچنین از ماهیت و شیوه عملکرد ابزارهای حل مسئله نیز اطلاع داشته باشند . تا با انتخاب و بکارگیری صحیح این ابزارها ، بتوانند به طور اثر بخشی به رفع مشکلات و ایجاد بهبود مستمر در سازمان اقدام ورزند.

در حال حاضر روش های مدیریت نوین فراوانی از قبیل six sigma،۵s،کایزن و ………..بوجود آمده و رشد یافته اند که از آنها می توان برای بهبود بهره وری استفاده نمود. برای این منظور ممکن است یکی از روشهای بهبود بهره وری شش سیگما باشد.

درسالیان اخیر مبحث شش سیگما برمبنای منطق(DMAIC) مطرح شده که به عنوان یکی از تکنیکهای بهبود و ابزارهای مهندسی کیفیت،ابتدا در صنایع تولیدی با تمرکز برنیازهای مشتری تعریف شده،اما می تواند در سازمانهای خدماتی و دولتی نیز کاربرد داشته باشد.به شرط آنکه متناسب با شرایط اینگونه سازمانها بومی شده و در کنار متدهای دیگر بهره وری (مانند کایزن) بکار گرفته شود.

شش سیگما یک رویکرد تجاری چندوجهی و همه جانبه است که به منظور حرکت در مسیر تعالی سازمانی، در صورت بهره گیری درست از آن می تواند نقش اساسی ایفا کند. اگرچه به ظاهر، یک فرآیند و تفکر آماری را تداعی می کند ولی به واقع می خواهد در جاده های کیفیــــت و تعالی از طریق آسیب شناسی متدولوژی، شناسایی نقاط قوت و فرصتهای بهبود، مسیر حرکت و استقرار سیستم های کیفیت را به سمت خطای صفر ترسیم سازد و هدف عملی آنها رسیدن به سطح کیفیت شش سیگما یعنی ۴/۳ خطا در میلیون است.

تعریف six sigma     
سیگما(σ ) یکی از حروف الفبای یونانی و از شاخصهای مهم پراکندگی به نام انحراف معیار و در واقع مقیاسی برای سنجش انحراف است. سیگما بیانگر آن است که یک فرآیند چه اندازه از حالت مطلوب خود منحرف شده است، لذا در واقع استعاره ای است برای دقت فوق‌العاده در کاهش هزینه‌های کیفیت.شش سیگما همچنین یک فلسفه مدیریتی است که برروی حذف نقص ها از طریق عملکرد تمرکز می کند که برفهم ، اندازه گیری وبهبود فرآیند تاکید می کند.

شش سیگما یعنی رسیدن به سطحی از کیفیت تولیدات و ارایه خدمات که خطای فرآیندهای کاری به میزان ۴/۳ در یک میلیون موقعیت کاهش یابد . شش سیگما یک فلسفه است چون به کمک آن خطای کمتری در کار ایجاد میگردد ، یک اندازه گیری آماری است چون به دقت اندازه گیری محصول , خدمت و فرآیند کمک میکند ، یک ابزار اندازه گیری است چون سیستم اندازه گیری ایجاد میکند و در نهایت یک استراتژی تجاری است ، چون کیفیت بالا ، هزینه را کاهش میدهد  رویکرد شش سیگما کاهش مشخص خطاهای( variation) سازمان و رسیدن به سطح ۶ سیگما در کیفیت می باشد منظور از کاهش خطا در سازمان کاهش خطا در فرآیند ها است در واقع محور بررسی و تحلیل ها در شش سیگما فرآیند می باشد و نه افراد . تمرکز سازمان برای کشاندن سطح کل به سطح شش سیگما با تمرکز بر فرآیند آغاز می گردد لذا تدوین فرآیندهای واقعی اصلی از اهمیت ویژه برخوردار است

یکی از دلایل توجه به شش سیگما تمرکز این مدل بر نیازمندیهای ارباب رجوع و رضایت مشتری می باشد و به عبارت دیگر منطق حاکم بر شش سیگماکه به اختصار (DMAIC)نامیده می شود و برروی تعریف مسائل و مشکلات ایجاد شده که به رضایت مشتری تاثیر می گذارد می باشد.

موفقیت شش سیگما

اجرای موفق شش سیگما بستگی به ارتباط مفاهیم زیر دارد.

• تعهد بسیار مشهود مدیریت با نگرش بالا به پایین.کارکنان باید راهبری و هدایت فعالی را در طول اجرای پروژه هااز سوی مدیریت ارشد سازمان شاهد باشند.
• یک سیستم اندازه گیری برای ردیابی و دنبال کردن پیشرفت .این امر یک تصور ملموس از تلاش های سازمان را ایجاد می نماید.
• الگوبرداری داخلی و خارجی از محصولات ،خدمات و فرایندهای سازمان.این اطلاعات زمانیکه سازمان شروع به بحث و درک راجع به موقعیت واقعی بازار فروش نمود منجر به بروز تحولی بسیار چشمگیر می شود. این تجربه منجر به شکل گرفتن سازمان براساس فلسفه حل مساله می شود.
• آموزش کلیه سطوح سازمان .بدون آموزش های لازم افراد نمی توانند نگرش و فلسفه بهبود را کاملا درک نمایند.

تاکتیکهای شش سیگما

هدف بنیادی روش شش سیگما اجرای راهبردی مبتنی بر اندازه گیری عملکرد است و از طریق اجرای پروژه های بهبود دهنده شش سیگما سعی در کاهش نوسانات فرایند و بهبود آن دارد. این کار به کمک دوروش فرعی در شش سیگما انجام می شود: DMAICوDMADVو…

یکی از ابزارهای اجرای شش سیگما چرخهDMAIC می باشد.چرخهDMAIC متدولوژی نتیجه گرایی می باشد که پروژه های شش سیگما بر مبنای آن انجام می گیرد بعبارتی ساده تر چرخهDMAIC روش سیستماتیک و منظمی است برای حل مسائل و پیشبرد این دست از پروژه ها. DMAIC مخفف کلماتDEFINE(تعریف)،MEASURE(اندازه گیری)،ANALYZE( تحلیل)، IMPROVE ( بهبود )،CONTROL (کنترل)، می باشد چرخهDMAIC یک رویکرد ساخت یافته ،منسجم و همه جانبه برای بهبود فرایند است و شامل ۵ فاز ذکر شده ذیل می باشد که هر فاز بطور منطقی همانطور که به فاز بعدی مرتبط است به فاز قبلی نیز مربوط می باشد . دلیل دنبال کردن چنین متدولوژی منسجمی رسیدن به هدف متعالی شش سیگما با  ۴/۳  واحد فراوانی در میلیون می باشد.

«شکل ۱- چرخهDMAIC – D(Define) M(Measure) A(Analyze) I(Improve) C(Control)»

مراحل پنج گانه تاکتیک های شش سیگما(فعالیت ،ابزارهاو نتایج هر مرحله)

یکی دیگر از ابزارهای اجرایی شش سیگما چرخهDMADVمی باشد که در جهت توسعه فرایند یا ساخت محصول جدید بکار برده می شود و همچنین این چرخه در مواقعی که یک فرایند نیاز بیشتری به افزایش بهبود دارد،نیز بکار برده می شود .چرخهDMADVعبارتند از :تعریف ،اندازه گیری،پردازش،طراحی و بازبینی.

ساختار شش سیگما

اگر چه بسیاری از افراد سازمان به نوعی با این موضوع مواجه خواهند گردید اما پروژه های شش سیگما از افراد انتخابی استفاده می کند. بسط افراد درگیر در برنامه های بهبود الزاما نتایج مثبتی را به همراه نخواهد داشت.نتایج استقرار شش سیگما در سازمانها شش گروه از افراد را برای درک،آموزش و استقرار و نتیجه گیری پیشنهاد می کند،این شش گروه عبارتند از :

ا- مدیران ارشد: مدیر یا مدیران ارشدی که نیروی رویکرد به شش سیگما را در سازمان جاری می کنند و نسبت به اجرای آن متعهد و پاسخگو هستند.

۲- قهرمانان : افرادی که وظیفه تهییج ومعرفی فلسفی و فرهنگی شش سیگما را برعهده دارند و راهبران فکری و روحی ایجاد و بسط این روش شناسی هستند.

۳ – مدیران کمربند مشکی ها: افرادی که پروژه ها ی جامع شش سیگما را مدیریت و هدایت می کنند.بالاترین سطح تخصص فنی و سازمانی می باشند و کمربند مشکی ها را تربیت می کنند.

۴- کمربند مشکی ها : افرادی که مدیریت اجرای پروژه های شش سیگما را بر عهده داشته و برنامه های آموزش،معرفی رویکرد و ابزارهای آن را تدوین و اجرا می کنند.

۵- کمربند سبزها: افرادی که هدایت اجزاء پروژه های شش سیگما و استفاده از ابزارهای اصلی بهبود به عهده آنهاست.

۶- پرسنل: افرادی که برنامه های مشخص تعریف شده بهبود را بصورت عملیاتی اجراء می کنند.

مزایای استفاده از شش سیگما

• بهبود رضایت مشتری. حصول اطمینان از اینکه محصولات و خدمات تولیدی ،خواسته های مشتری را بر آورده می سازد.
• بهبود کیفیت و کارایی محصولات و کاهش هزینه ها. کاهش ضایعات ،معایب و نوسانات فرایند و صرفه جویی های مالی.
• حفظ زیر ساخت ها.تعریف نقشه ها وظایف و مسولیتها
• ایجاد وجوه مشترک به زبان ابزار و نرم افزار ها،متدولوژی
• شش سیگما هزینه ها را ۵۰ درصد یا بیشتر به واسطه یک خود سرمایه گذاری جهت رسیدن به بهبود کاهش می دهد.
• شش سیگما رشته بیهودگی را کاهش می دهد (تفکر ناب).
• شش سیگما تحویل و اجرای کیفیت را بهبود می دهد.
• شش سیگما فرایندهای بحرانی را که نیازهای مشتری در آن مسیر قرار دارد را نشان می دهد.
• شش سیگما ۶۵ درصد محصولات و فرایندها را پرورش می دهد.

۱۰- شش سیگما ۶۵ درصد سرعت بهسازی را به کمک منابع داخلی تسریع می کند.

۱۱- شناسایی نقاط ضعف تیمی وافزایش روحیه کار تیمی

 منابع و ماخذ:

• نشریه سروش تحول،شرکت روش سازان صنعت،شماره سوم،پاییز ۱۳۸۵
• ، حمید رضا رضایی ،شش سیگما،مجله تدبیرشماره ۱۲۸
• شرکت راث و استرانگ،مترجم سارا بهداد،آموزش گام به گام شش سیگما،نشر هامون ۱۳۸۲
• سهراب پرفروشان ،عطاالله نصرتی ،تفکر ناب دروازه ورود به سرزمین سیگماها
• http:www.goldratt.com
• http:www.eligoldratt.com

http:strategmehvar.blogfa.com

تهیه کننده: احمد بخشنده

مهندس صنایع – برنامه ریزی و تحلیل سیستم